دعای سوم صحیفه سجادیه

دعای سوم صحیفه سجادیه

نسخه خطی صحیفه سجادیه، به کتابت عبدالله یزدی، شعبان ۱۱۰۲ قمری
اطلاعات دعا و زیارت
موضوع درود بر فرشتگان الهی و بیان ویژگی‌ها و اصناف آنان
مأثور/غیرمأثور مأثور
صادره از امام سجاد(ع)
راوی متوکل بن هارون
منابع شیعی صحیفه سجادیه
دعاها و زیارات مشهور
دعای توسلدعای کمیلدعای ندبهدعای سماتدعای فرجدعای ابوحمزه ثمالیزیارت عاشورازیارت جامعه کبیرهزیارت وارثزیارت امین‌اللهزیارت اربعین

دعای سوم صحیفه سجادیه از دعا‌های مأثور از امام سجاد(ع) که به درود بر حاملان عرش و تمام فرشتگان الهی و بیان ویژگی‌ها و اصناف آنان پرداخته است. امام سجاد(ع) در این دعا بر خستگی‌ناپذیری و سست‌نشدن فرشتگان در تسبیح خداوند، خضوع و خشوع آنان در برابر خدا و کوتاهی نکردن آنان در انجام دستورت الهی اشاره کرده و آنان را حاملان وحی و درودفرستندگان بر بهشتیان معرفی کرده است.

دعای سوم در شرح‌های صحیفه سجادیه همچون دیار عاشقان اثر حسین انصاریان به زبان فارسی و ریاض السالکین فی شرح صحیفه سید الساجدین اثر سید علی‌خان مدنی به زبان عربی شرح شده است.

نیایش

آموزه‌ها

موضوع اصلی دعای سوم صحیفه سجادیه در بیان ویژگی‌های فرشتگان الهی، جایگاه آنان در نزد خدا، گروه‌های فرشتگان و درود بر آنها است. آموزه‌های این دعا به شرح ذیل است:

  • خستگی‌ناپذیری و سست‌نشدن فرشتگان حامل عرش از تسبیح، تقدیس و عبادت خدا
  • کوتاهی نکردن فرشتگان در اجرای فرمان‌های خدا و منزه بودن از غفلت
  • بیدارشدن مردگان با دمیدن اسرافیل در صور
  • جایگاه والای میکائیل در درگاه الهی
  • جبرئیل، امین وحی و از فرشتگان مقرب الهی است.
  • روح الامین فرمانروای فرشتگان پرده‌دار حریم عزت و کبریایی خداوند است.
  • نبود شهوت و غفلت در فرشتگان
  • خضوع و خشوع فرشتگان در برابر عظمت الهی و اعتراف آنان به کوتاهی در بندگی خدا
  • فرشتگان، حاملان وحی به سوی پیامبران
  • درود بر فرشتگانی به اهل بهشت درود و سلام نثار می کنند.
  • بیان گروه‌های فرشتگان: فرشتگان مختص خدا، فرشتگان گماشته‌شده در اطراف آسمان‌ها، خزانه‌داران باران، حرکت‌دهندگان ابر، خزانه‌داران باد، فرشتگان کوه‌ها، فرشتگان حافظ اعمال مردم و نویسنده آنها، ملک الموت و دستیارانش و نکیر و منکر، و فرشته آزمایش‌کننده مردگان در گور (رومان)، طواف‌کنندگان بیت‏ المعمور، مالک و خازنان دوزخ، رضوان و خدمتگزاران بهشت، فرشتگان مأمور در دوزخ، فرشتگانی که نام نیاوردیم و کار و مأموریتشان را نمی‌دانیم، فرشتگان همراه انسان (سائق و شهید) و ...
  • درود خداوند بر فرشتگان که مایه طهارت و کرامتشان شود.

شرح‌ها

دعای سوم صحیفه سجادیه در شرح‌های صحیفه سجادیه مانند دیار عاشقان اثر حسین انصاریان، شهود و شناخت اثر محمدحسن ممدوحی کرمانشاهی، اسرار خاموشان نوشته محمدتقی خلجی و شرح و ترجمه صحیفه سجادیه اثر سید احمد فهری به زبان فارسی شرح شده است.

دعای سوم صحیفه سجادیه همچنین در کتاب‌هایی مانند ریاض السالکین فی شرح صحیفه سید الساجدین اثر سید علی‌خان مدنی، فی ظلال الصحیفه السجادیه اثر محمدجواد مغنیه، ریاض العارفین تألیف محمد بن محمد دارابی و کتب دیگر از جمله آفاق الروح نوشته سید محمدحسین فضل الله به زبان عربی شرح شده است. کلمات و واژه‌های این دعا هم در شروح لغوی مانند کتاب تعلیقات علی الصحیفه السجادیه اثر فیض کاشانی، توضیح داده شده است.

متن و ترجمه

دعای سوم صحیفه سجادیه

مـتـن ترجمه
وَ کانَ مِنْ دُعَائِهِ علیه‌السلام فِی الصَّلَاةِ عَلَی حَمَلَةِ الْعَرْشِ وَ کلِّ مَلَک مُقَرَّبٍ:

(۱) اللَّهُمَّ وَ حَمَلَةُ عَرْشِک الَّذِینَ‏ لا یفْتُرُونَ‏ مِنْ تَسْبِیحِک، وَ لا یسْأَمُونَ‏ مِنْ تَقْدِیسِک، وَ لا یسْتَحْسِرُونَ‏ مِنْ عِبَادَتِک، وَ لَا یؤْثِرُونَ التَّقْصِیرَ عَلَی الْجِدِّ فِی أَمْرِک، وَ لَا یغْفُلُونَ عَنِ الْوَلَهِ إِلَیک
(۲) وَ إِسْرَافِیلُ صَاحِبُ الصُّورِ، الشَّاخِصُ الَّذِی ینْتَظِرُ مِنْک الْإِذْنَ، وَ حُلُولَ الْأَمْرِ، فَینَبِّهُ بِالنَّفْخَةِ صَرْعَی رَهَائِنِ الْقُبُورِ.
(۳) وَ مِیکائِیلُ ذُو الْجَاهِ عِنْدَک، وَ الْمَکانِ الرَّفِیعِ مِنْ طَاعَتِک.
(۴) وَ جِبْرِیلُ الْأَمِینُ عَلَی وَحْیک، الْمُطَاعُ فِی أَهْلِ سَمَاوَاتِک، الْمَکینُ لَدَیک، الْمُقَرَّبُ عِنْدَک‏
(۵) وَ الرُّوحُ الَّذِی هُوَ عَلَی مَلَائِکةِ الْحُجُبِ.
(۶) وَ الرُّوحُ الَّذِی هُوَ مِنْ أَمْرِک، فَصَلِّ عَلَیهِمْ، وَ عَلَی الْمَلَائِکةِ الَّذِینَ مِنْ دُونِهِمْ: مِنْ سُکانِ سَمَاوَاتِک، وَ أَهْلِ الْأَمَانَةِ عَلَی رِسَالاتِک
(۷) وَ الَّذِینَ لَا تَدْخُلُهُمْ سَأْمَةٌ مِنْ دُءُوبٍ، وَ لَا إِعْیاءٌ مِنْ لُغُوبٍ وَ لَا فُتُورٌ، وَ لَا تَشْغَلُهُمْ عَنْ تَسْبِیحِک الشَّهَوَاتُ، وَ لَا یقْطَعُهُمْ عَنْ تَعْظِیمِک سَهْوُ الْغَفَلَاتِ.
(۸) الْخُشَّعُ الْأَبْصَارِ فَلَا یرُومُونَ النَّظَرَ إِلَیک، النَّوَاکسُ الْأَذْقَانِ، الَّذِینَ قَدْ طَالَتْ رَغْبَتُهُمْ فِیمَا لَدَیک، الْمُسْتَهْتَرُونَ بِذِکرِ آلَائِک، وَ الْمُتَوَاضِعُونَ دُونَ عَظَمَتِک وَ جَلَالِ کبْرِیائِک
(۹) وَ الَّذِینَ یقُولُونَ إِذَا نَظَرُوا إِلَی جَهَنَّمَ تَزْفِرُ عَلَی أَهْلِ مَعْصِیتِک: سُبْحَانَک مَا عَبَدْنَاک حَقَّ عِبَادَتِک.
(۱۰) فَصَلِّ عَلَیهِمْ وَ عَلَی الرَّوْحَانِیینَ مِنْ مَلَائِکتِک، وَ أَهْلِ الزُّلْفَةِ عِنْدَک، وَ حُمَّالِ الْغَیبِ إِلَی رُسُلِک، وَ الْمُؤْتَمَنِینَ عَلَی وَحْیک
(۱۱) وَ قَبَائِلِ الْمَلَائِکةِ الَّذِینَ اخْتَصَصْتَهُمْ لِنَفْسِک، وَ أَغْنَیتَهُمْ عَنِ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ بِتَقْدِیسِک، وَ أَسْکنْتَهُمْ بُطُونَ أَطْبَاقِ سَمَاوَاتِک.
(۱۲) وَ الَّذِینَ عَلَی أَرْجَائِهَا إِذَا نَزَلَ الْأَمْرُ بِتَمَامِ وَعْدِک
(۱۳) وَ خُزَّانِ الْمَطَرِ وَ زَوَاجِرِ السَّحَابِ
(۱۴) وَ الَّذِی بِصَوْتِ زَجْرِهِ یسْمَعُ زَجَلُ الرُّعُودِ، وَ إِذَا سَبَحَتْ بِهِ حَفِیفَةُ السَّحَابِ الْتَمَعَتْ صَوَاعِقُ الْبُرُوقِ.
(۱۵) وَ مُشَیعِی الثَّلْجِ وَ الْبَرَدِ، وَ الْهَابِطِینَ مَعَ قَطْرِ الْمَطَرِ إِذَا نَزَلَ، وَ الْقُوَّامِ عَلَی خَزَائِنِ الرِّیاحِ، وَ الْمُوَکلِینَ بِالْجِبَالِ فَلَا تَزُولُ
(۱۶) وَ الَّذِینَ عَرَّفْتَهُمْ مَثَاقِیلَ الْمِیاهِ، وَ کیلَ مَا تَحْوِیهِ لَوَاعِجُ الْأَمْطَارِ وَ عَوَالِجُهَا
(۱۷) وَ رُسُلِک مِنَ الْمَلَائِکةِ إِلَی أَهْلِ الْأَرْضِ بِمَکرُوهِ مَا ینْزِلُ مِنَ الْبَلَاءِ وَ مَحْبُوبِ الرَّخَاءِ
(۱۸) وَ السَّفَرَةِ الْکرَامِ الْبَرَرَةِ، وَ الْحَفَظَةِ الْکرَامِ الْکاتِبِینَ، وَ مَلَک الْمَوْتِ وَ أَعْوَانِهِ، وَ مُنْکرٍ وَ نَکیرٍ، وَ رُومَانَ فَتَّانِ الْقُبُورِ، وَ الطَّائِفِینَ بِالْبَیتِ الْمَعْمُورِ، وَ مَالِک، وَ الْخَزَنَةِ، وَ رِضْوَانَ، وَ سَدَنَةِ الْجِنَانِ.
(۱۹) وَ الَّذِینَ‏ «لا یعْصُونَ الله ما أَمَرَهُمْ، وَ یفْعَلُونَ ما یؤْمَرُونَ»‏
(۲۰) وَ الَّذِینَ یقُولُونَ: «سَلامٌ عَلَیکمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی الدَّارِ»
(۲۱) وَ الزَّبَانِیةِ الَّذِینَ إِذَا قِیلَ لَهُمْ: «خُذُوهُ فَغُلُّوهُ ثُمَّ الْجَحِیمَ صَلُّوهُ» ابْتَدَرُوهُ سِرَاعاً، وَ لَمْ ینْظِرُوهُ.
(۲۲) وَ مَنْ أَوْهَمْنَا ذِکرَهُ، وَ لَمْ نَعْلَمْ مَکانَهُ مِنْک، و بِأَی أَمْرٍ وَکلْتَهُ.
(۲۳) وَ سُکانِ الْهَوَاءِ وَ الْأَرْضِ وَ الْمَاءِ وَ مَنْ مِنْهُمْ عَلَی الْخَلْقِ
(۲۴) فَصَلِّ عَلَیهِمْ یومَ یأْتِی‏ «کلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهِیدٌ»
(۲۵) وَ صَلِّ عَلَیهِمْ صَلَاةً تَزِیدُهُمْ کرَامَةً عَلَی کرَامَتِهِمْ وَ طَهَارَةً عَلَی طَهَارَتِهِمْ
(۲۶) اللَّهُمَّ وَ إِذَا صَلَّیتَ عَلَی مَلَائِکتِک وَ رُسُلِک وَ بَلَّغْتَهُمْ صَلَاتَنَا عَلَیهِمْ فَصَلِّ عَلَینَا بِمَا فَتَحْتَ لَنَا مِنْ حُسْنِ الْقَوْلِ فِیهِمْ، إِنَّک جَوَادٌ کرِیمٌ.
دعاى آن حضرت است در درود بر حاملان عرش و هر فرشتۀ مقرّب:

(۱) خدایا! و حاملان عرشت؛ آن بزرگوارانی که از تسبیح گفتن برای تو سست و بی‌حال نمی‌شوند و از منزه و پاک دانستنت به ستوه نمی‌آیند و از بندگیت خسته و وامانده نمی‌گردند و کوتاهی در عمل را بر کوشش در اجرای دستورت ترجیح نمی‌دهند و از شیفتگی و سرگشتگی نسبت به تو، غفلت نمی‌ورزند.

(۲) و اسرافیل که صاحب شیپور است؛ آن بلند مرتبه‌ای که چشم به راه اجازه و فرود آمدن دستور از جانب توست؛ که با رسیدن فرمانت با یک بار دمیدن در شیپور، افتادگان در زندان گور را، از خواب مرگ بیدار ‌کند.

(۳) و میکائیل که نزد تو، صاحب مقام و مرتبه است و به دلیل طاعتت دارای درجه‌ای بلند است.

(۴) و جبرئیل که امین بر وحی توست و در میان اهل آسمان‌هایت مورد اطاعت است؛ فرشته‌ای که در پیشگاهت ارجمند و نزد حضرتت مقرّب است.

(۵) و روح که بر فرشتگانِ حجاب‌ها گمارده‌ای.

(۶) و جانی است که از مشرق فرمانت طلوع کرده؛ پس بر همۀ آنان درود فرست و بر فرشتگانی که از نظر مرتبه و مقام پایین‌تر از آنان‌اند؛ فرشتگانی که ساکنان آسمان‌هایت هستند و بر پیام‌هایت امین‌اند.

(۷) و آنان که به خاطر کوشش پیوسته و دائمشان، ملامت بر آن‌ها وارد نمی‌شود؛ و از هیچ زحمتی، خستگی و سستی و ناتوانی به آنان راه پیدا نمی‌کند؛ امیال و شهوات، از تسبیحت بازشان نمی‌دارد؛ و فراموشی ناشی از غفلت‌ها آنان را از تعظیم به تو جدا نمی‌کند.

(۸) فروهشته دیدگان‌اند؛ بنابراین، نظر کردن به جمال و جلال حضرتت را درخواست نمی‌کنند؛ از حقارت و خواری، در برابر عظمتت سر به زیر افتاده‌اند؛ شوقشان به آنچه نزد توست، طولانی است؛ به یاد نعمت‌هایت شیفته‌اند؛ و در برابر عظمت و بزرگی کبریایی‌ات فروتن‌اند.

(۹) و آن دسته از فرشتگانی که چون به سوی دوزخ بنگرند که بر متخلّفان از دستورهایت خروشان و عربده‌کنان است، می‌گویند: خدایا! منزّه و پاکی؛ ما تو را چنانکه سزاوار توست بندگی نکردیم.

(۱۰) پس بر آنان درود فرست و نیز درود فرست بر روحانیون از فرشتگانت و اهل رتبه و منزلت در پیشگاهت و حاملان پیام غیب، به سوی رسولانت؛ و امینان بر وحی‌ات.

(۱۱) و اصناف فرشتگانی که آنان را به خود اختصاص داده‌ای؛ و در سایه تقدیست، از خوراک و آشامیدن بی‌نیاز کرده‌ای؛ و در اندرون طبقات آسمان‌هایت، ساکن فرموده‌ای.

(۱۲) و درود بر آنان که چون فرمانت به انجام وعده‌ات نازل شود، به اطراف آسمان‌ها گماشته شوند.

(۱۳) و درود بر خزانه‌داران باران و حرکت دهندگان ابر.

(۱۴) و فرشته‌ای که به صدای فریادش، غرّش رعدها شنیده می‌شود؛ و هنگامی‌که ابر خروشان، به وسیلۀ او به حرکتی شتابانه درآید، شعله‌های برق درخشیدن گیرد.

(۱۵) و درود بر فرشتگانی که برف و تگرگ را بدرقه می‌کنند؛ و فرشتگانی که همراه قطره باران، چون ببارد، فرود آیند؛ و درود بر آنان که سرپرست خزینه‌های بادند و آنان که بر کوه‌ها گماشته شده‌اند؛ بنابراین از انجام تکلیف کنار نمی‌روند.

(۱۶) و درود بر آنان که وزن آب‌ها و اندازۀ باران‌های سیل‌آسا و رگبارهای متراکم را به آن‌ها شناسانده‌ای.

(۱۷) و درود بر فرستادگانت به سوی اهل زمین؛ از فرشتگانی که گرفتاری ناخوشایند و گشایش خوش‌آیند، برای آنان می‌آورند.

(۱۸) و درود بر سفیران بزرگوار نیکوکار و نویسندگان ارجمندی که حافظان اعمال مردم‌اند؛ و درود بر فرشتۀ مرگ و یارانش؛ و منکر و نکیر؛ و رومان، آزمایش‌کنندۀ مردگان قبرها؛ و درود بر طواف کنندگان بیت معمور و بر مالک و خازنان دوزخ و رضوان و خدمتگزاران بهشت.

(۱۹) و درود بر فرشتگانی که خدا را در آنچه دستورشان می‌دهد، مخالفت نمی‌کنند؛ و آنچه را فرمان داده می‌شوند، انجام می‌دهند.

(۲۰) و درود بر فرشتگانی که به اهل بهشت می‌گویند: بر شما به خاطر صبری که بر عبادات و ترک محرّمات کردید، سلام باد؛

(۲۱) بنابراین خانۀ آخرت، برای شما نیکو خانه‌ای است؛ و درود بر نگاهبانان دوزخ؛ چون به آن‌ها گفته شود: مجرم را بگیرید و او را زنجیر کنید و سپس به جهنّم دراندازید؛ شتابان و سریع دستگیرش کنند و به او مهلت ندهند.

(۲۲) و درود بر فرشته‌ای که یادش را از حساب انداختیم و از رتبه و منزلتش آگاه نشدیم و نمی‌دانیم او را به چه کاری گماشته‌ای.

(۲۳) و درود بر فرشتگانی که ساکن هوا و زمین و آبند و کسانی از آنان که گماشتگان بر آفریده‌هایند.

(۲۴) پس بر آنان درود فرست، روزی که هر شخصی به محشر می‌آید، در حالی که همراه او فرشتۀ راننده و فرشتۀ گواه عمل است.

(۲۵) و بر آنان درود فرست؛ درودی که کرامت بر کرامتشان و پاکی بر پاکیشان بیافزاید.

(۲۶)خدایا! زمانی که بر فرشتگان و رسولانت درود می‌فرستی و درود ما را به آنان می‌رسانی، به خاطر گفتار نیکی که در وصف آنان بر زبان ما جاری ساختی، بر ما هم درود فرست؛ همانا تو بخشندۀ ارجمندی.

پانویس

  1. انصاریان، دیار عاشقان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۱۹-۱۴۹؛ خلجی، اسرار خاموشان، ۱۳۸۳ش، ۱۳۱-۲۳۵.
  2. انصاریان، دیار عاشقان، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۱۹-۱۴۹.
  3. ممدوحی، کتاب شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۸۹-۳۱۷.
  4. خلجی، اسرار خاموشان، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۱۳۱-۲۳۴.
  5. فهری، شرح و تفسیر صحیفه سجادیه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۰۵-۲۵۰.
  6. مدنی شیرازی، ریاض السالکین، ۱۴۳۵ق، ج۲، ص۵-۸۰.
  7. مغنیه، فی ظلال الصحیفه، ۱۴۲۸ق، ص۸۳-۹۳.
  8. دارابی، ریاض العارفین، ۱۳۷۹ش، ص۶۵-۸۲.
  9. فضل‌الله، آفاق الروح، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۶۹-۹۶.
  10. فیض کاشانی، تعلیقات علی الصحیفه السجادیه، ۱۴۰۷ق، ص۲۲-۲۶.
  1. فرشته ای که نامش روح است ومأمور وناظر بر فرشتگانِ حجاب‌هاست( گفته شده «حُجُب» در اینجا انواری است بالاتر از آسمان‌ها که از علم مخلوقین به ماوراء آنها پنهان است.) و فرشتگان زیر دست او، مانند حاجبان شاهان نیستند که خدا را از دیدار مخلوق ها محجوب کنند، بلکه مخلوق را محجوب می دارند. و کارشان همان «حفاظت مخلوق ها» است؛ ملائکه حجاب یعنی ملائکه ای که مخلوقات را حفظ می کنند که ذات شان و «مخلوق بودن شان» عین محجوب بودن شان است. و این حجاب هرگز برداشته نمی شود، زیرا از بین رفتن آن مساوی است با از بین رفتن مخلوق و عدم شدنش که اولاً محال است، زیرا «هیچ موجودی معدوم نمی شود و هیچ عدمی موجود نمی‌شود». ثانیاً: مخلوق تا هست، مخلوق است و هر چه به کمال برود هر گز راه به ذات الهی نخواهد برد.

منابع

  • انصاریان، حسین، دیار عاشقان: تفسیر جامع صحیفه سجادیه، تهران، پیام آزادی، ۱۳۷۳ش.
  • خلجی، محمدتقی، اسرار خاموشان، قم، پرتو خورشید، ۱۳۸۳ش.
  • دارابی، محمد بن محمد، ریاض العارفین فی شرح الصحیفه السجادیه، تحقیق حسین درگاهی، تهران، نشر اسوه، ۱۳۷۹ش.
  • فضل‌الله، سید محمدحسین، آفاق الروح، بیروت، دارالمالک، ۱۴۲۰ق.
  • فهری، سیداحمد، شرح و ترجمه صحیفه سجادیه، تهران، اسوه، ۱۳۸۸ش.
  • فیض کاشانی، محمد بن مرتضی، تعلیقات علی الصحیفه السجادیه، تهران، مؤسسه البحوث و التحقیقات الثقافیه، ۱۴۰۷ق.
  • مدنی شیرازی، سید علی‌خان، ریاض السالکین فی شرح صحیفة سیدالساجدین، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۳۵ق.
  • مغنیه، محمدجواد، فی ظلال الصحیفه السجادیه، قم، دار الکتاب الاسلامی، ۱۴۲۸ق.
  • ممدوحی کرمانشاهی، حسن، شهود و شناخت، ترجمه و شرح صحیفه سجادیه، با مقدمه آیت‌الله جوادی آملی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۸ش.

پیوند به بیرون

  • ، سایت عرفان